शब्द माझे

एखाद्या शहराच्या एकूणच जडणघडणीत विविध संस्थांचा फार मोठा वाटा असतो. संस्था म्हणजे समाजाला दिशा देणारी एक व्यवस्था. संस्थांमुळे  समाज हा कायम जागृत राहतो, विविध प्रवाहांशी तो जोडलेला राहू शकतो. समाजाला एकूणच  क्रियाशील ठेवण्यासाठी संस्थांचे योगदान कमी लेखून चालणार नाही. धुळे शहराच्या ऐतिहासिक वाटचालीतही अशाच काही संस्थांचा मोलाचा वाटा आहे. त्यांचाच या लेखात उलगडलेला वारसा. उत्तर महाराष्ट्र खान्देशातील धुळे शहराला काही वैशिष्ट्यपूर्ण संस्थांच्या कार्याची किनार लाभली आहे. धुळे शहरात इतिहासाचार्य विश्‍वनाथ काशीनाथ राजवाडे यांचे समग्र संशोधन जतन केलेले राजवाडे संशोधन मंडळ, श्रीसमर्थहृदय शंकर श्रीकृष्ण देव स्थापित श्री समर्थ वाग्देवता मंदिर या जुन्या संस्था, तर नुकतेच उभे राहिलेले भारतरत्न सर मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या स्मृती संग्रहालय अशा तीन महत्त्वाच्या संस्था  आहेत. यापैकी पहिल्या दोन संस्था या ऐतिहासिक बाबींचे महत्त्व सांगणार्‍या, तर तिसरी संस्था आधुनिक भारताचे प्रतिनिधित्व करणारी. म्हणजे एकाच शहरात अशा तीनही प्रकारच्या संस्था असणे खरे तर दुर्मीळच; मात्र धुळे शहरात हा योग